Στο ένθετο Τέχνες & Γράμματα της σημερινής Καθημερινής, 02.11.2025, δημοσιεύτηκε ένα άρθρο μου με μία ανέκδοτη ιστορία του Μάνου Ελευθερίου που μου παραχώρησε η αδελφή του Λιλή Ελευθερίου.
Άρθρο για τον Μάνο Ελευθερίου_Η Καθημερινή_02.11.2025
«Τότε οι νεκροί πεθαίνουνε, όταν τους λησμονάνε», έγραφε ο ποιητής Κώστας Ουράνης σ’ έναν στίχο του, και μέσα στη μνήμη της Λιλής Ελευθερίου, ο αδελφός της Μάνος Ελευθερίου πάλλεται πάντα και ανασαίνει, με όλο τον πλούτο της ψυχής του και με όσα πίσω του άφησε.
Δεν ξεθωριάζει η εικόνα του, το αντίθετο: εμπλουτίζεται – πλαταίνει· μέσα από ιστορίες δικές της και άλλων που τον έζησαν, οι οποίες με φροντίδα και αγάπη επιμελούνται και τυπώνονται προσωπικά από την ίδια σε ολιγοσέλιδα, αριθμημένα αντίτυπα εκτός εμπορίου. Δωρίζοντάς τα εκείνη ύστερα απλόχερα εις μνήμην του αδελφού της, εσωκλείοντας μία μικρή αφιέρωση, χειρόγραφα γραμμένη, και ένα κλαδί απ’ το τετράφυλλο τριφύλλι που διασώζει τόσα χρόνια απ’ το μπαλκόνι του Μάνου.
Ένα παρόμοιο δώρισμά της είναι και η ανέκδοτη ιστορία που ακολουθεί, γραμμένη από την ίδια, ενθυμούμενη τα τελευταία 550 βήματα που έκανε μαζί με τον αδελφό της, πριν εκείνος ανοίξει και τα δύο του φτερά.
Η αναμνηστική αυτή ιστορία της, μαζί με μία ακόμα, συμπεριλαμβάνεται στο τελευταίο -εκτός εμπορίου- αφιέρωμα που έχει ετοιμάσει η ίδια εις μνήμην του Μάνου Ελευθερίου και το οποίο θα τυπωθεί και θα δωριστεί επιλεκτικά στα μέσα Νοεμβρίου.
Τα τελευταία 550 βήματα*
Δεν το είχαμε συζητήσει ποτέ αλλά μάλλον θα πρέπει να με είχε δει να κάνω τα πρώτα μου μετέωρα βήματα ως παιδάκι προσπαθώντας να πάψω να μπουσουλάω ανάμεσα στα πόδια τους και να μάθω να περπατώ επιτέλους όρθια. Άλλωστε είχαμε δέκα χρόνια διαφορά, εγώ ήμουν η μικρότερη. Θυμάμαι όμως ολοκάθαρα που αργότερα μ ̓ ανέβαζε και ξετρελαινόμουν να βλέπω τον κόσμο πάνω απ ̓τους ώμους του. Τι χαρά!
Αυτό που δεν γνώριζα ούτε εγώ ούτε κι εκείνος –και που ομολογώ δεν μας πέρασε ποτέ απ ̓ το μυαλό σε όλη την ενήλικη ζωή μας– ήταν, ότι έμελλε να κάνω μαζί του, τα τελευταία πεντακόσια πενήντα βήματα της ζωής του. Γιατί τόσα ήταν! Ούτε ένα λιγότερο ούτε ένα περισσότερο. Πεντακόσια πενήντα ακριβώς! Θα μου πείτε, όταν βγάζεις φτερά και τα δυο σου φτερά μάλιστα… Τι να τα κάνεις τα πόδια;
Άλλωστε μου έλεγε πάντα. «Όταν πεθάνω, βγάλ ̓ τα πέρα με το ένα σου φτερό! Έχεις να περάσεις, Λιλάκι, έχεις να περάσεις, κοριτσάκι μου». Έτσι μου έλεγε. Αγαπούσε τα φτερά… όπως αγαπούσε τους Αγίους και τους αγγέλους. Στις ακτινογραφίες όμως ως γνωστόν τα φτερά δεν φαίνονται!
Τα ποσοστά αποτυχίας της επέμβασής του ήταν 1 με 2 τοις εκατό. «Άκουσες, Λιλάκι;» μου είπε μόλις βγήκαμε απ ̓ το ιατρείο –προ της εγχείρησης– «Άκουσα» του απαντώ. Τον έβλεπα, ήταν προβληματισμένος. Έκανα την γενναία, για εκείνον… ουδέποτε έδειξα τους φόβους μου.
Κι όπως προχωρούσαμε φεύγοντας απ ̓ το νοσοκομείο, του λέω την ώρα που έπρεπε να περάσουμε στο απέναντι πεζοδρόμιο, «Κι εδώ που περπατάμε ξέρεις, μπορεί να μας πατήσει ένα αυτοκίνητο ή ακόμα και να πέσει ένα δέντρο να μας πλακώσει και τους δυο». Το κουράγιο του εκτοξεύτηκε στα ύψη. «Καλά λες! » μου αποκρίθηκε.
Μετά την επέμβαση, η εντολή του γιατρού ήταν σαφής κι απόλυτη. «Περπάτημα!». Ο Μάνος «Υπέμεινε αγόγγυστα τη μοίρα του» σηκώθηκε με δυσκολία κι εγώ τον βαστούσα. Διένυσε στωικά και τα πεντακόσια πενήντα βήματα… στο πεντακοσιοστό πεντηκοστό πρώτο… άνοιξε τα μεταξένια του φτερά –που είχαν από καιρό φυτρώσει στους ώμους και στην πλάτη– κι ύστερα πέταξε!
Διαβάστε το άρθρο εδώ:
Τα τελευταία 550 βήματα – Μία ανέκδοτη ιστορία του Μάνου Ελευθερίου_Η Καθημερινή_2.11.2025
*Τα πνευματικά δικαιώματα της ιστορίας «Τα τελευταία 550 βήματα» ανήκουν εξ ολοκλήρου στην κυρία Λιλή Ελευθερίου και μου παραχωρήθηκε με την άδειά της αυτούσια για προδημοσίευση στην εφημερίδα Η Καθημερινή.
